Symbolizm – jako prąd z lat 80-tych XIXw. (Francja, Wielka Brytania) przejawiający się zastosowaniem personifikacji lub alegorii, uosobiających pojęcia duszy, śmierci, nirwany. Twórcy w takiej formie starają się przedstawić niepokój i lęk. Rezygnuje się z bezpośredniego opisu, odejście od dosłowności.

Symbol – fragment świata przedstawionego w okresie literackim o dwojakim znaczeniu: (1)-bezposrednio określone w związku z daną sytuacją fabułową, sceniczną lub liryczną (2)-bardziej rozbudowany, niejawny, niejednoznaczny.

Znaczenie symbolu nie jest konkurencjonalne – jednorazowe dla każdego utworu. Dopuszcza się wieloznaczność i dowolną interpretację czytelnika – jest to zabieg jakby „prowokacyjny”. Symbolem posługiwano się już w starożytności – w I w. po Ch. św. Jan w Apokalipsie ujął wizją czterech jeźdźców: pierwszy – barwy ognia – symbolizuje wojnę, śmierć, cierpienie.

Najczęściej symbolu używano w modernizmie – z niego powstał symbolizm. Symbol był znakiem spełniającym pewne treści, rzeczy:

(1) Jednym z najznakomitszych przedstawicieli symbolizmu był A. Rimband i jego Statek pijany. Cały wiersz (pisany prozą) stał się symbolem. Rzeka to przestrzeń życiowa. Statek to sam bohater – autor. Gwałtowna i wolna foka – gwałtowne lub wolne życie. Zestawione ciepłe kolory symbolizują gorącą, wybuchową miłość. Lazurowe wody to symbol chmur, bałwanów morskich.

(2) Cykl czterech sonetów KasprowiczaKrzak dzikiej róży – połączonych jednym elementem – krzakiem róży.

Pierwszy: krzak róży – symbol zycia; drzewo limby – śmierci

Drugi: Pora dnia (południe) – symbol budzenia się do życia; znowu symbol życia – róża i śmierci – limba

Trzeci: znowu róża i uosobiona limba

Czwarty: j.w

(3)WeseleWyspiańskiego

Symboliczne przedmioty – złoty róg – nadzieja i walka o niepodległość

Symbol nadziei na lepsze czasy, dorośnięcie narodu do poważnych działań – Chochoł

Stańczyk – głęboka troska o ojczyznę

Werynhora – symbol walki prowadzonej przez lud

Czapka z pór – symbol bogactwa

(4)Ludzie bezdomniŻeromskiego.

Dr Judym symbolem utopijnych dążeń do zmiany istniejącego porządku.

(5)PrzedwiośnieŻeromskiego

Szklane domy – symbol marzeń o przyszłej Polsce