Życie chłopów było częstym tematem powieści i nowel pozytywistycznych (B. Prus – nowela „Antek”, powieść „Placówka”, H. Sienkiewicz – nowele „Janko Muzykant”, „Szkice węglem”), ale utwory te odsłaniały tylko fragmenty życia chłopskiego. Reymont pierwszy stworzył wielką epicką powieść ukazującą całokształt życia polskiej wsi. „Chłopi” to powieść wybitna: polska i zarazem wszechświatowa. Została przetłumaczona na języki obce i entuzjastycznie przyjęta przez Włochów, Niemców, Skandynawów. O jej wartości świadczy przyznanie w 1924 roku właśnie temu utworowi wybitnego wyróżnienia w postaci nagrody Nobla. Krytycy literaccy nazwali tę powieść epopeją chłopską. Epos, czyli epopeja wywodzi się z literatury starożytnej (Homer :”Iliada”, „Odyseja”), w naszej ojczystej literaturze reprezentuje ten gatunek „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza. W wieku XIX funkcję dawnej epopei zaczęła pełnić obszerna, epicka powieść. Jednak nie każda powieść godna jest nosić zaszczytne miano epopei. Takiemu utworowi stawia się wysokie wymagania: musi dawać rozległy i wszechstronny obraz życia społeczeństwa, ukazywać to życie na tle ważnych, przełomowych momentów historycznych oraz musi być doskonały pod względem artystycznym. Powieść Reymonta „Chłopi” spełnia te warunki. Mamy w niej bohatera zbiorowego, którym jest po prostu wieś Lipce. Oczywiście występują w utworze bohaterowie indywidualni: Maciej Boryna, Jagna, Antek, Hanka oraz wiele innych postaci, ale żadna z nich nie może być nazwana głównym bohaterem, bo dopiero wszyscy razem wzięci zasługują na to miano. Tak więc poznajemy życie chłopskiej gromady w różnych sytuacjach: przy pracy, w czasie zabaw i rozrywek, w chwilach narodzin i śmierci, podczas obrzędów i w czasie kłótni. Reymont, wspaniały i bystry obserwator, wprowadza nas do zagrody bogacza Boryny i do ubogiej izby biedoty wiejskiej, do karczmy i na plebanię. Ukazuje różne konflikty rozdzierające wieś, surową walkę o byt, namiętne pragnienie posiadania ziemi, grę pierwotnych instynktów, miłość i nienawiść. Dzięki dziełu Reymonta zdobywamy wszechstronną wiedzę o życiu chłopów, ich sposobie myślenia i reagowania na otaczający świat. Panoramiczny obraz życia tej warstwy społecznej ukazany został na tle ważnych przemian historycznych. Na wsi panowały jeszcze stare tradycje i obyczaje z czasów pańszczyźnianych, ale jednocześnie rodziło się w masie chłopskiej przekonanie o własnej sile i godności. Żywe są wspomnienia powstania styczniowego i zawodu wywołanego postawą szlachty wobec chłopów: panowie obiecali dać wolność i ziemię tej najniższej warstwie społecznej i nie wywiązali się z danego słowa. Wieś jest przeludniona, grozi jej rozdrobnienie gruntów, w chłopach rodzi się świadomość własnej siły. Wspólnie występują do walki z dworem o las i nawet ksiądz nie potrafi już przekonać gromady o konieczności ustępstw. Antek, występując w imieniu swej warstwy, butnie odgraża się: „Jak się parę łbów dworskich siekierami rozwali, to zaraz będzie sprawiedliwość”. Mimo wpajanego chłopom od wieków posłuszeństwa wobec władzy, rodzi się w tej warstwie także świadomość narodowa, czego dowodem jest śmiałe wystąpienie przeciwko budowie szkoły rosyjskiej lub wrogość okazywana kolonistom niemieckim. O wartościach artystycznych tego eposu chłopskiego świadczą: zróżnicowana forma narracji (stylizator młodopolski, wsiowy gaduła, realistyczny obserwator), liryzm i nastrojowość opisów przyrody, splecenie konwencji realistycznej z naturalistyczną i symboliczną. Stosowane przez pisarza środki artystyczne odtwarzają grę barw i świateł, wywołują wrażenia akustyczne i muzyczne, co powoduje, że „Chłopów” odbieramy wszystkimi zmysłami. Odsłonięcie potęgi instynktów i surowych praw walki o byt wskazuje na kontynuowanie tradycji literatury naturalistycznej. Mamy też w powieści liczne symbole: scena śmierci Macieja Boryny (chłop – siewca – żywiciel narodu), pożar stogu (moment przełomowy dla całej trójki bohaterów: Macieja, Antka, Jagny), żywiołowa praca Szymka na ugorach, wywiezienie Jagny ze wsi. W utworze tym Reymont często posługuje się gwarą, co dodatkowo wzbogaca artyzm dzieła. Epopeja „Chłopi” posiada wartość ponadczasową, co potwierdza olbrzymia popularność filmowej wersji dzieła: serialu telewizyjnego i filmu szerokoekranowego.